1219 SAYILI YASA KAPSAMINDA YETKİSİZ HEKİMLİK SUÇU

YETKİSİZ HEKİMLİK SUÇU ve ESTETİK MÜDAHALELER

1-GİRİŞ

1219 sayılı  Tababet ve Şuabatı Sanatların Tarzı İcrasına Dair Kanun, hekimlik mesleğinin icrasını düzenleyen bir yasadır. Bu yasaya göre, hekimlik mesleğini icra etmek için, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, tıp fakültesi diplomasına sahip olmak ve Türk Tabipleri Birliği'ne kayıtlı olmak gerekir. Bu şartlara uymayan kişiler, yetkisiz hekimlik suçu işledikleri için cezalandırılabilirler. Yetkisiz hekimlik suçu işleyen kişinin, hastaya verdiği zararlardan da Türk Ceza Kanunu’na kapsamında  Vücut Bütünlüğü’ne Karşı Suçlar bağlamında sorumlu tutulabileceğini ayrıca maddi ve manevi zararlar için de tazminat davaları açılabileceğini belirtmek gerekir.

Yetkisiz hekimlik suçu, hekimlik mesleğine olan saygıyı ve güveni zedeleyici bir suçtur. Yetkisiz hekimlik suçu, hastaların sağlığını tehlikeye atabilir. Yetkisiz hekim, hastanın durumunu doğru bir şekilde değerlendiremeyeceğinden, yanlış teşhis ve tedaviler uygulayabilir. Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşullar ve denetimde yaşanan sorunlar,eksiklikler nedeni ile maalesef insanlar merdiven altı diye tabir edilen merkezlerde geriye dönülmez büyük mağduriyetler yaşamakta hatta ölümler gerçekleşmektedir.Son yıllarda internetin yaygınlaşması ile güzellik merkezi  adı altında yüz estetiği, dolgu botox,mezoterapi yapıldığını gösterir reklam ve ilanlar da çoğalmıştır.

Bu yazımızda hem Yetkisiz Hekimlik Suçu hem de bu bağlamda sağlık hizmeti sunumu ile ilgili yasal düzenlemeler kapsamında konu ele alınacaktır.

2-KONUYA İLİŞKİN YASAL HÜKÜMLER 

1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un yetkisiz hekimlik suçu ile ilgili maddeleri şu şekildedir;

Madde 1- Türkiye Cumhuriyeti dâhilinde tababet icra ve her hangi surette olursa olsun hasta tedavi edebilmek için tıp fakültesinden diploma sahibi olmak şarttır.

Madde 25- Diploması olmadığı hâlde, menfaat temin etmek amacına yönelik olmasa bile, hasta tedavi eden veya tabip unvanını takınan şahıs iki yıldan beş yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

Madde 41-Kişisel çıkar amacı olmasa bile diplomasız olarak diş hekimliği mesleğine ilişkin herhangi bir muayene veya müdahale yapan, diş hekimliği klinik hizmetleri ile ilgili işyeri açanların meslek icraları durdurulur. Bu kimseler hakkında üç yıldan beş yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

3. 1219 SAYILI KANUN’UN 25. MADDESİNDE DÜZENLENEN SUÇUN UNSURLARI

3.a-1219 Sayılı Kanun’un 25. Maddesiyle Korunan Hukuksal Değer

Suçla korunan hukuksal değer bireyin sağlık ,yaşam ve vücut bütünlüğü haklarıdır.

3.b- Suçun Maddi Unsuru;

Suçun oluşabilmesi için seçimlik hareketlerden “hasta tedavi etmek” veya “tabip ünvanını takınmak eylemlerinden birisinin somut olayda :

• Tıp fakültesi diplomasına sahip olmayan bir kişinin hasta tedavi etmesi,
• Türk Tabipleri Birliği'ne kayıtlı olmayan bir kişinin hasta tedavi etmesi,
• Tıp fakültesi diplomasına sahip olan ancak Türk Tabipleri Birliği'ne kayıtlı olmayan bir kişinin hasta tedavi etmesi,
• Tıp fakültesi diplomasına sahip olan ancak uzmanlık alanı dışında hasta tedavi etmesi,
• Tıp fakültesi diplomasına sahip olan ancak yeterli mesleki deneyime sahip olmayan bir kişinin hasta tedavi etmesi,

Şeklinde gerçekleşmesi ile  suç oluşacaktır.

3.c- Suçun Manevi Unsuru

Yetkisiz hekimlik suçu kasten işlenebilecek bir suçtur.Kanunun ilgili maddesinde belirtilen ve yukarda suçun maddi unsurları olarak belirttiğimiz seçimlik hareketler ancak kastla icra edilebilecek eylemlerdir.

3.d- Mağdur

Suçtaki seçimlik hareketlerden birine maruz kalarak yaşam ,sağlık ve vücut bütünlüğü ihal edilen birey ,bu suçun mağdurudur.

3.e- Yabancı Hekimler ve Doktorluk yapma yetkisi alınanlar kapsamında konunun ele alınması

 2011 tarihli 663 Sayılı KHK ile 1219 Sayılı Kanun’un 4. Maddesinde yapılan değişiklik ile maddedeki “Türk Hekimler” ifadesi kaldırılmış ve böylece yabancı uyruklu hekimler de kanunun aradığı şartları taşımaları halinde Türkiye’de hekimlik mesleğini yapmaya yetkili hale gelmiştir.

1219 Sayılı Yasa’nın 26. Maddesi şu şekildedir;

“Bu Kanunun ahkamına tevfikan icrayı sanat salahiyeti olmayan veya her ne suretle olursa olsun icrayı sanattan memnu bulunan bir tabip sanatını icra ederse, beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.”

Kanunun işbu maddesi konuyu kabahat nevinden idari para cezası gerektiren bir fiil olarak değerlendirmiş ise de Yargıtay  kararlarında Türkiye’de diploma denkliği bulunmayan yabancı hekimler ile hekimlik yetkisi elinden alınan veya kısıtlananlar açısından da Yetkisiz Hekimlik Suçunun oluşacağı belirtilmektedir.

Buna karşın doktrinde bu kapsamdaki eylemlerin kabahat nevinden değerlendirilmesi gerektiğini, kanuni düzenlemeye de uygun olanın bu olduğunu çünkü nihayetinde hekim olan kişinin hekim olmayanlara nazaran bireye verebileceği zararın daha az olacağı şeklinde  görüşler de bulunmaktadır.

Kanunun lafzının açık olmaması uygulamada sorunlara sebebiyet verdiği, yeknesaklığı ortadan kaldırdığı aşikardır.

3.f- Lazer Epilasyon,Botox,Mezoterapi Uygulamaları Kapsamında 25. Maddenin ele alınması

Botox/Dolgu Uygulaması ile ilgili Sağlık Bakanlığı’nın 03/08/2015 tarih ve 23590821/180/1423 sayılı yazısında;

Ülkemizde bu işlemin yüz bölgesinde uygulanmasına ilişkin eğitim, plastik, rekonstrüktif ve estetik cerrahi ve dematoloji yeni adıyla deri ve zührevi hastalıklar uzmanlık eğitimi içinde verilmektedir. Yani botoks işlemini yüz estetiği alanında uygulayabilmek için, hekimlik sıfatına sahip olmanın yanısıra, bu uzmanlık dallarında eğitim görmüş olmak da bir zorunluluktur. Bu şartları taşımaksızın, hekim dışı kişilerin çeşitli kurslardan edindikleri bilgiye veya belgeye dayanarak hekimlik alanında mesleki faaliyettte bulunması mümkün değildir…”

Mezoterapi Uygulamalar ile ilgili ; 27.10.2014 tarih ve 29158 sayılı Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği kapsamında :

“Sağlık Bakanlığınca  yetkilendirilmiş ünite ile uygulama merkezlerinde ve ilgili alanda uygulama sertifikası bulunan tabip ve sadece diş hekimliği alanında olmak üzere diş tabibi tarafından uygulanabilmektedir. Mezoterapi iğneli veya iğnesiz olarak uygulanabilmektedir ancak her iki durumda da "mezoterapi alanında uygulama sertifikasına" sahip olma zorunluluğu vardır.”

3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’nun Sağlık Hizmeti Sunumu ile ilgili düzenlemesi ;

Ek Madde 11 – Sağlık hizmeti sunumu ile ilgili tüm iş ve işlemler Sağlık Bakanlığınca denetlenir. Olağanüstü durumlarda mesleğini icraya yetkili kişilerce acil sağlık hizmeti ulaşana ve sağlık hizmeti devamlılık arz edene kadar verilecek olan sağlık hizmeti hariç, ruhsatsız olarak sağlık hizmeti sunan veya yetkisiz kişilerce sağlık hizmeti verdirenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Özel izne tabi hizmet birimlerini Sağlık Bakanlığından izin almaksızın açan veya buralarda verilecek hizmetleri sunan sağlık kurum ve kuruluşları, bir önceki aya ait brüt hizmet gelirinin yarısına kadar idari para cezası ile cezalandırılır.

Güzellik ve estetik amaçlı sağlık kuruluşları, mevcut yasal düzenlemelere göre İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlandırma Yönetmeliği’ne tabi kılınmış ve yukarda bahse konu 3359 Sayılı Yasa’nın Ek mad. 11 hükmü ile de sağlık hizmeti sunumu ile ilgili tüm iş ve işlemler Sağlık Bakanlığınca denetleneceği izah edilmiştir.

Tüm bu düzenlemelerden de görüleceği üzere Lazer Epilasyon,Botox,Dolgu ve Mezoterapi uygulamaları ancak yetkili hekim tarafından yapılabilecek işlemlerdir.Aksi takdirde yetkisiz hekimlik suçu oluşacaktır.

3.g- Alternatif Tıp Uygulamaları Bakımından Konunun Ele Alınması

Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği ekinde , geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları olarak;

- Akupunktur,

- Apiterapi,

- Fitoterapi,

- Hipnoz,

- Sülük Uygulaması,

- Homeopati,

- Kayropraktik,

- Kupa Uygulaması,

- Larva Uygulaması,

- Mezoterapi,

- Proloterapi,

- Asteopati,

- Ozon Uygulaması,

- Refleksoloji

-Müzik Terapi,

belirtilmiştir. İlgili Yönetmeliğin Uygulamaların yapılabileceği yerler ve yetkili kişiler başlıklı hükmü;

MADDE 9 – “(1) Uygulamalar, Bakanlıkça yetkilendirilmiş ünite ile uygulama merkezlerinde ve ilgili alanda “uygulama sertifikası” bulunan tabip ve sadece diş hekimliği alanında olmak üzere diş tabibi tarafından yapılabilir. Uygulama alanında temel eğitimi bulunan sağlık meslek mensupları merkez ve ünitelerde sertifikalı tabiplere uygulamada yardımcı olabilirler.

(2) Diş hekimliği uygulama ve araştırma merkezlerinde, diş hastanelerinde ve ağız ve diş sağlığı merkezleri ile diş polikliniklerinde sadece diş hekimliği alanında uygulama yapılabilir.”

Madde hükmü gereği bu uygulamaları “uygulama sertifikası” bulunan tabip ve sadece diş hekimliği alanında olmak üzere diş tabibi tarafından yapılabilecek olup aksi yine 1219 sayılı Yasa’nın 25. Maddesi kapsamındaki suçu oluşturacaktır.

Yine aynı yönetmeliğin Uygulama merkezi ve ünitelerin çalışma usul ve esasları başlıklı hükmü ;

MADDE 10 – “(1) Uygulama merkezi veya ünite, Bakanlığın sağlık kuruluşu/tesisi planlaması kapsamında açılabilir, bu yöndeki izinler yeni bir özel sağlık kuruluşu açılması veya kapasite artışı için ayrıca hak oluşturmaz. Uygulama merkezi veya ünite açmak isteyen kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişilere ait sağlık kuruluşları Ek-1’de yer alan belgelerle birlikte Bakanlığa başvurur. Uygulama merkezi ve/veya ünite açma başvuruları, standartlara uygunluk ve başvuru yapılan ilde ihtiyaç bulunup bulunmadığı bakımından Bilim Komisyonunca değerlendirilir. Bilim Komisyonunca uygun görülen başvuruların Bakanlıkça da uygun görülmesi halinde uygulama merkezi ve/veya ünite açma izni verilir. Ünite ve uygulama merkezi ile buralarda yapılacak uygulamalar, sağlık kuruluşunun ruhsatına veya faaliyet izin belgesine işlenir.

(2) Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinde, tesiste konaklayan ve sadece akut tedavisi tamamlanmış kişilere uygulanmak kaydıyla Bakanlıkça uygun görülen uygulamalara yönelik birim, planlama kapsamında kurulabilir. Konaklama tesisinin bulunduğu ildeki özel hastaneler ile Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik kapsamındaki özel sağlık kuruluşları tarafından kendi kadro ve kapasitesinin kullanılması kaydıyla planlamadan istisna olarak konaklama tesislerinde birim olarak açılabilir. Bu birim başvuruları özel sağlık kuruluşunun mesul müdürünce müdürlüğe yapılır ve faaliyetlerinden bağlı oldukları özel sağlık kuruluşu sorumludur.

(3) Ünite ve uygulama merkezinde, yapılan tüm uygulamalar ile ilgili olarak hastalara ait hasta dosyası hazırlanır. Hastaya ve uygulamalara ilişkin verilerin elektronik ortamda talep edilmesi halinde, kişisel sağlık verilerinin mahremiyeti gözetilerek, Bakanlığa gönderilmesi zorunludur.

(4) Yapılan uygulamalara bağlı olarak hastalarda ortaya çıkan her türlü istenmeyen etki, her ay düzenli olarak müdürlüğe bildirilir ve bu bilgiler Bakanlığa gönderilir.”

Görüldüğü üzere bu kapsamdaki uygulama ünitesi, tesisi veya sağlık kuruluşu açılması için Sağlık Bakanlığı’ndan izin alınacaktır.akabinde de bu merkezlerin denetimi yine bakanlıkça yapılmaktadır.

4-1219 SAYILI KANUN’UN 41. MADDESİNDE DÜZENLENEN SUÇUN UNSURLARI

 1219 Sayılı Kanun’un 41. Maddesinde ifade edilen yetkisiz diş hekimliği suçunun unsurlarına geçmeden önce aynı Kanun’un 29 ve 30. Maddelerine değinmek gerekmektedir.

Madde 29 – Diş tabibi, insan sağlığına ilişkin olarak, dişlerin, diş etlerinin ve bunlarla doğrudan bağlantılı olan ağız ve çene dokularının sağlığının korunması, hastalıklarının ve düzensizliklerinin teşhisi ve tedavisi ve rehabilite edilmesi ile ilgili her türlü mesleki faaliyeti icra etmeye yetkilidir. Diş tabipliğinin herhangi bir dalında münhasıran uzman olmak ve o unvanı ilan edebilmek için diş hekimliği fakültelerinden veya Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarından alınmış bir uzmanlık belgesine sahip olmak şarttır.

Madde 30 – Türkiye Cumhuriyeti dahilinde dişçilik sanatını icra ve diş tabibi unvanını taşıyabilmek için Türk olmak ve Türkiye Darülfünunu Dişçi Mektebinden diploma almak lazımdır.

Kanun kapsamında Türkiye’de diş hekimliği yapacak kişilerin  Dişçilik fakültesinden mezun olması gerekmektedir.Kanundaki Türk olma şartı 2011 tarihli 663 sayılı KHK ile kaldırılmış olduğundan yabancı hekimler de mevzuata uygun şekilde Türkiye’de mesleklerini icra edebileceklerdir.

4.a-1219 Sayılı Kanun’un 41. Maddesiyle Korunan Hukuksal Değer

Suçla korunan hukuksal değer bireyin sağlık ,yaşam ve vücut bütünlüğü haklarıdır.

4.b Suçun Maddi Unsuru:

Diplomasız olarak,

- Diş hekimliği mesleğine ilişkin herhangi bir muayene veya müdahale yapmak,

-Diş hekimliği klinik hizmetleri ile ilgili işyeri açmak,

Şeklindeki seçimlik hareketlerden birinin yapılmış olması ve ayrıca,

-Uzmanlık kapsamına  giren müdahaleler bakımından da sözkonusu müdahaleyi yapacak uzmanlığı olmayan diş hekimlerinin eylemleri

Bu suçu oluşturacaktır.

4.c-Suçun Manevi Unsuru

Yetkisiz diş hekimliği suçu, kasten işlenen bir suçtur. Suç, taksirle işlenemez.

4.d- Mağdur

Suçtaki seçimlik hareketlerden birine maruz kalarak yaşam ,sağlık ve vücut bütünlüğü ihLal edilen birey ,bu suçun mağdurudur.